Trauma-informed yoga is een manier van yoga faciliteren die berust is op keuzes, zelfregie, lichamelijke gewaarwordingen, de adem waarnemen en het hier-en-nu. Een trauma-informed yogales verschilt voornamelijk op het gebied van taal, vormen en oefeningen en gerichte aandacht. Bij veel yogalessen worden visualisatie-oefeningen toegepast, bij een trauma-informed yogales gebeurt dat niet. Ook wordt er geen aandacht besteed aan gedachten, gevoelens, emoties, geluiden en geuren. Al die sensaties kunnen immers gelinkt zijn aan een traumatiserende gebeurtenis. De aandacht wordt tijdens een trauma-informed yogales slechts op één onderwerp gericht: de lichamelijke ervaring. Als yoga facilitator is het daarom belangrijk, mocht je trauma-informed les willen geven, afstand te nemen van veel van je opgedane kennis en methoden.
- Een paar kernprincipes van trauma-informed yoga:
- Iedere aanwijzing is een uitnodiging
- Er worden altijd verschillende opties gegeven
- Er wordt niet gesproken over pose of houding maar over vorm en oefening
- De facilitator loopt niet rond
- Er vinden geen fysieke aanrakingen plaats
- De bewegingen worden in principe niet uitgevoerd in combinatie met de ademhaling. Dit kan wel als optie worden gegeven maar het is niet het uitgangspunt
- Interoceptief bewustzijn vormt de basis van trauma-informed yoga
Wat betekent trauma-informed?
Wanneer een coach, een therapeut, een docent of een facilitator trauma-informed is, dan is hun manier van communiceren veranderd ten opzichte van mensen die niet trauma-informed zijn. Je kan dit merk aan hun taalgebruik. Een therapeut zal dan niet meer zeggen: ‘Kom staan,’ maar: ‘Je bent welkom om te komen staan.’ Een coach zal je niet meer vragen: ‘Wat ga je daar aan veranderen?’ Maar zal in plaats daarvan vragen: ‘Wat zijn op dit moment jouw verschillende opties?’ Een psycholoog zal niet meer vragen: ‘Wat voor gedachte roept dat bij je op?’ Maar: ‘Wat kan je waarnemen in je lichaam?’ Een docent (bijvoorbeeld in het onderwijs) zal de kinderen niet meer aanspreken dat ze iets moeten doen, maar dat iets een optie is om te doen.
Wanneer zowel kinderen als volwassenen iets ‘moeten’ doen, wordt het zwaar, beladen en als een verplichting ervaren. Wanneer een kind opgroeit in een gezin waar hij/zij al van alles moet van zijn ouders, en vervolgens ook weer van alles moet op school, wordt op deze manier de keuzevrijheid van het kind ontnomen en raakt het kind meer en meer verwijderd van zichzelf. ‘Ik moet wel./ Ik heb geen keuze./ Als ik dit niet doe, wordt mijn moeder boos./ Ik ben pas goed genoeg wanneer ik dit doe.’ Daarom is het des te meer belangrijk dat al in het onderwijs keuzevrijheid wordt belicht. Zeker wanneer een kind/tiener/jongvolwassene thuis geen keuzes en opties ervaart. Zo krijgt het kind een andere situatie mee en kan het inzien dat wat zich thuis afspeelt wellicht niet gezond is. Dit is belangrijk voor het helingsproces op latere leeftijd. Wanneer een kind nooit een andere situatie heeft gezien, gaat het kind erin geloven dat het ‘normaal’ is van alles te moeten en geen eigen keuzes te hebben. Goed, dat is een ander thema. Daar ga ik nu niet verder op in. Ik leg hieronder de betekenis uit van interceptief bewustzijn.
Wat is interoceptief bewustzijn?
Interoceptief bewustzijn (Interoceptive awareness) is het waarnemen van lichamelijke prikkels/sensaties van binnenin. Enkele voorbeelden hiervan zijn: hongersignalen, het kloppen van je hart, naar de wc moeten, een volle of lege buik, spierspanning, pijn in het lichaam, lichamelijk ongemak, koude voeten, lichaamstemperatuur, dorst hebben en je ademhaling.
Dit is de basis om (terug) te komen in je lichaam. Veel mensen sporten en doen heel veel maar zij kunnen niet luisteren naar de signalen van hun lichaam. Zij gaan met regelmaat over hun grenzen totdat ze niet meer kunnen en dan worden ze ziek. Wanneer je interoceptieve bewustzijn toeneemt, leer je om beter te luisteren naar de signalen in je lichaam. Zo kan je ook leren wanneer je bijvoorbeeld rust moet nemen, naar de wc moet, wil bewegen, een trui aan wil doen, de verwarming hoger wil draaien omdat je het koud hebt, dikkere sokken aan wil doen, liefdevolle dingen tegen je lichaam zeggen wanneer je je angstig voelt, een oefening kan doen die je kan helpen wat minder spanning te ervaren in je lichaam, etc.
Interoceptief bewustzijn zorgt voor een interactie met je lichaam. Wat kan ik waarnemen in mijn lichaam?
Waarom is trauma-informed yoga belangrijk?
Een belangrijke reden waarom trauma-informed yoga belangrijk is, is omdat we niet weten wat iemand heeft meegemaakt. Wat heeft iemand in zijn kindertijd meegemaakt? Hoe is de yogadeelnemer ter aarde gekomen? Is hij/zij gepest? Mishandeld? Heeft er misbruik plaats gevonden? Geweld? Is deze persoon genegeerd door zijn ouders? Misschien wel meermaals belachelijk gemaakt? Buitengesloten? Geslagen? We have no clue. We weten het niet. Juist daarom is het zo belangrijk dat we als facilitators nieuwe kennis opdoen zodat we op een trauma-geïnformeerde wijze les kunnen geven. Overigens geldt dat niet alleen voor yoga facilitators maar ook voor docenten en leerkrachten in het onderwijs. Het is goed om te onthouden dat ieder huisje zijn kruisje heeft. Ook al lijkt het vanaf de buitenkant misschien rozengeur en maneschijn, we weten nooit wat iemand heeft moeten doorstaan en hoe iemands innerlijk landschap eruit ziet. De manier waarop we met deelnemers communiceren is zo belangrijk voor iemands gevoel van eigenwaarde, zelfvertrouwen en eventuele triggers/flashbacks.
Veel yogadocenten/-facilitators beschikken nog niet over de kennis en vaardigheden die nodig zijn om een trauma-informed les te faciliteren
Ik weet dat het volgende wat ik ga zeggen wellicht niet comfortabel kan zijn voor yogadocenten/-facilitators. In de afgelopen jaren dat ik zelf yoga beoefen, zijn er veel yogadocenten op mijn pad verschenen. Ik heb bij minstens 30 docenten lessen gevolgd. Ik had OneFit en daarmee kon ik naar verschillende yogastudio’s gaan en verschillende lessen uitproberen. Wat mij opviel is dat er geen docent in Rotterdam op een trauma-informed manier les geeft. Mocht je een een facilitator kennen die trauma-informed lessen faciliteert, dan hoor ik dit heel erg graag.
Binnen de yoga community zijn er erg veel docenten/facilitators die de aandacht naar zichzelf toetrekken. Wat ik heb gezien bij yogastudio’s baart mij zorgen. Docenten die de deelnemers niet groeten, docenten die alleen maar naar zichzelf in de spiegel kijken, docenten die alleen maar met hun eigen lichaam bezig zijn, docenten die hun deelnemers tot het uiterste pushen, docenten die ongevraagd deelnemers aanraken, docenten die door de ruimte lopen, docenten die bijna schreeuwen door de ruimte, docenten die (wanneer de deelnemers op de mat liggen op hun rug of buik) gaan staan en boven de deelnemers praten (dit is heel onveilig), docenten die alleen de vaste deelnemers een blik geven maar nieuwe deelnemers compleet negeren, docenten die beledigend taalgebruik gebruiken en die dingen zeggen die de deelnemer het gevoel geven dat hij/zij niet goed genoeg is, docenten die niet naar huilende deelnemers omkijken. Zo kan ik nog wel tientallen voorbeelden noemen. Ik weet dat er heel veel docenten lesgeven vanuit goede intenties en dat er ook veel docenten zijn die geen pure intenties hebben en slechts hun eigen ego willen voeden.
Overigens ben je, wanneer je trauma-informed les geeft, geen docent maar een facilitator. Voor het gemak heb ik in bovenstaande voorbeelden de benaming ‘docent’ gebruikt.
Een paar tips voor het faciliteren van een trauma-informed yogales
- Raak de deelnemers niet aan.
- Tijdens de les wordt er niet door de ruimte gelopen.
- Geef aan wat je gaat doen. Bijvoorbeeld: ‘Ik ga nu het licht aan doen.’
- Vraag of de faciliteiten in de ruimte goed zijn. ‘Vind je het fijner als de gordijnen gesloten zijn of open?’
- Groet iedere deelnemer persoonlijk.
- Leer iedere deelnemer kennen (waar heeft hij/zij last van, hoe gaat het met de deelnemer op dit moment, etc).
- Geef altijd opties. Bijvoorbeeld: ‘Een optie is om beide handen in je heupen te plaatsen. Een andere optie is om je armen te laten zakken.’
- Verplicht nooit wat de deelnemer moet doen.
- Let op je taalgebruik. Zeg bijvoorbeeld nooit: ‘Adem diep in.’ Zelf zeg ik bijvoorbeeld zo min mogelijk het woord borst. In plaats daarvan zeg ik: het gebied van je borst.
- Maak geen gebruik van kaarsen, wierook en andere geuren.
- Sommige vormen en oefeningen worden niet uitgevoerd omdat deze triggerend kunnen zijn.
- Praat niet te hard, maar ook niet te zacht.
Een paar belangrijke waarden van trauma-informed te werk gaan: bekrachtiging, autonomie, (keuze)vrijheid, vertrouwen, voorspelbaarheid, veiligheid, innerlijke motivatie, keuzes, empathie en respect.
Om jou kennis te laten maken met trauma-informed yoga, heb ik een korte video (10 minuten) op YouTube geplaatst. Ik wil je uitnodigen om deze video te kijken in je eigen tijd wanneer jij daar ruimte voor voelt. Je vindt de video door hier te klikken.
Heb je vragen of opmerkingen over deze blogpost? Dan kan je mij altijd een mail sturen op: info@hohyoga.nl
Ik wens je een helende reis toe.
Liefs,
Jeanine